دره‌های کالاش در منطقه چیترال در پاکستان خانه قوم باستانی کالاش هستند. اگر تا قبل از این اسم کالاش‌ها را نشنیده‌اید یا اطلاعات زیادی درباره آن‌ها ندارید، نگران نباشید. شما تنها نیستید.

من اولین بار اسم مردم کالاش را زمانی شنیدم که تحقیقاتم را درباره سفر به پاکستان شروع کرده بودم. وقتی که اسم مردم کالاش را شنیدم، جستجو را شروع کردم، اما اطلاعات زیادی درباره آن‌ها نتوانستم پیدا کنم و اطلاعات موجود تنها درباره مذهب و فرهنگ کالاش‌ها بود. اما، بعد از اینکه به دره‌های کالاش سفر کردم درباره آن‌ها اطلاعات زیادی به دست آوردم.

در این مطلب اطلاعاتی که را جمع آوری کردم با شما به اشتراک می‌گذارم تا هم شما بتوانید با مردم و فرهنگ و سنت کالاش آشنا شوید و هم اگر قصد سفر به این منطقه در پاکستان را دارید، بتوانید برای آن برنامه‌ریزی کنید.

می‌توانید مطلب راهنمای سفر به پاکستان را بخوانید.

مردم کالاش کی هستند

تنها ۴ هزار نفر کالاش هم اکنون روی زمین زندگی می‌کنند که آنها هم در منطقه‌ای کوهستانی در شمال غربی پاکستان و در نزدیکی مرز افغانستان به نام دره‌های کالاش زندگی می‌کنند.

اطلاعات دقیقی از اینکه چگونه کالاش‌ها به این منطقه پاکستان آمده‌اند، وجود ندارد، اما به طور قطع می‌دانیم که آنها از خارج از پاکستان به این منطقه آمده‌اند و فرهنگ و سنت‌های آن‌ها با مردم پاکستان بسیار متفاوت است.

بعضی‌ها معتقدند که کالاش‌ها نسلی از سپاه اسکندر مقدونی هستند، اما بعضی‌ها می‌گویند آن‌ها بخشی از قبایل اسلاوی هستند که در کوه‌ها گمشده بودند و همینجا ساکن شدند. البته برخی دیگر هم می‌گویند کالاش‌ها از تبار آریایی هستند.

چیزی که ما به طور قطع می‌دانیم این است که جامعه کالاش‌‌ها در فهرست میراث فرهنگی ناملموس سازمان جهانی یونسکو ثبت شده‌اند و این میراث در معرض خطر نابودی قرار دارد.

کالاش‌ها در سه دره اصلی بومبورت، بیریر و رومبور زندگی می‌کنند. کالاش‌ها حتی در این سه دره هم که به دره‌های کالاش معروف است، اقلیت هستند. تنها ۲۰ درصد جمعیت دره‌های کالاش را کالاش‌ها تشکیل می‌دهند و بقیه آن‌ها مسلمانان هستند که بسیاری از آن‌ها قبلا کالاش بودند و خود یا پدران و مادران آن‌ها از کالاش به اسلام تغییر دین داده‌اند.

چطور به دره‌های کالاش سفر کنیم

دره‌های کالاش در مناطق کوهستانی بین مرزهای پاکستان و افغانستان قرار گرفته که سفر به آنجا خیلی هم راحت نیست. سفر به این منطقه از افغانستان به دلیل مشکلات داخلی و نبود امنیت غیر ممکن است، پس حتما باید از داخل پاکستان به این منطقه بروید.

ما از لندن به اسلام‌آباد پرواز کردیم و شما هم می‌توانید سفر خود را از اسلام‌آباد آغاز کنید. از اسلام‌آباد ما با ماشین به سمت چیترال حرکت کردیم. البته ما ماشین و راننده را از یک آژانس مسافرتی به همراه راهنمای سفر گرفته بودیم، اما شما می‌توانید با اتوبوس بین شهری از اسلام‌آباد به چیترال بروید. اسلام‌آباد تا چیترال ۴۰۰ کیلومتر فاصله دارد،‌ اما از آنجا که جاده‌های پاکستان خیلی توسعه یافته نیستند این سفر بیشتر از ۱۰ ساعت طول می‌کشد.

البته شما می‌توانید از اسلام‌آباد به شهر چیترال پرواز کنید، اما باید بدانید که تعداد پروازها بسیار محدود است و پروازهای داخلی پاکستان معمولا گران هستند و بسیاری از اوقات به دلایل شرایط آب و هوایی لغو می‌شوند.

اگر با اتوبوس یا با ماشین از اسلام‌آباد سفر می‌کنید بهتر است در بین راه کالاش استراحت کنید. بعضی ترجیح می‌دهند در شهر چیترال شب را بگذرانند و بعضی دیگر ترجیح می‌دهند در روستای آیون بمانند که تنها ۲۰ کیلومتر با دره‌های کالاش فاصله دارد.

مطلب راهنمای سفر به اسلام‌اباد و مکان‌های دیدنی اسلام‌آباد را بخوانید.

از چیترال به دره‌های کالاش

خیلی از گردشگران سفر خود به دره‌های کالاش را از چیترال آغاز می‌کنند، اگر شما هم می‌خواهید شب را در چیترال بمانید، برای اقامت گزینه‌های مختلفی دارید و در چیترال مهمانسرا و هتل با شرایط مختلف موجود هستند.

از چیترال شما می‌توانید در مقابل بانک الفلاح در مرکز شهر در ساعت یک ظهر ماشین بگیرید و به دره‌های کالاش بروید.

اگر تصمیم دارید ساعت دیگری حرکت کنید می‌توانید مینی‌بوس بگیرید و به آیون بروید و از آنجا به کالاش بروید. همه ماشین‌ها برای رفتن به کالاش باید از روستای آیون رد بشوند.

رفتن از آیون به دره‌های کالاش

شما می‌توانید شب را در روستای آیون بمانید. در آیون چند مهمانسرا وجود دارند که البته هم خوب و هم ارزان هستند و منظره زیبایی هم دارند.

از آیون می‌توانید سوار ماشین‌هایی شوید که مسافر به کالاش می‌برند و معمولا قیمت آن برای هر نفر بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ روپیه پاکستانی است. البته می توانید دربست بگیرید و بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ روپیه پاکستانی بپردازید.

جاده آیون به کالاش جاده‌ای پر از پیچ و خم و چاله است. این جاده کاملا خاکی است و در کنار جاده هیچ مانعی وجود ندارد. من توصیه نمی‌کنم که در این جاده خودتان رانندگی کنید. حتما ماشینی بگیرید که راننده آن با تجربه است و جاده را می‌شناسد. ما در مسیر به ماشینی برخوردیم که راننده آن محلی نبود و نه تنها جاده بسیار باریک را بسته بود، بلکه جان خود و بقیه سرنشینان ماشین‌های دیگر را هم به خطر انداخته بود. خوشبختانه راننده‌های دیگر از خودر‌هایشان پیاده شدند و با کمک آن‌ها بدون هیچ اتفاق بدی همه عبور کردند و به مسیر خود ادامه دادند.

وقتی شما به ورودیه دره‌های کالاش می‌رسید باید ۶۰۰ روپیه پاکستانی بپردازید. این مبلغ را هر خارجی که وارد کالاش می‌شود باید بدهد و برای حمایت از مردم کالاش است و این پول صرف توسعه روستاهای بسیار محروم کالاش می‌شود.

بهترین زمان برای رفتن به دره‌های کالاش

مردم کالاش در طول سال جشن‌های زیادی دارند که در آن رقص و پایکوبی می‌کنند. چهار جشن اصلی کالاش‌ها جشن چیلام جوشی، جشن اوچال، جشن پو و جشن چویموس هستند.

جشن چیلام جشنی است که در از ۱۳ تا ۱۶ مه (۲۴ اردیبهشت تا ۲۷ اردیبهشت) هر سال برگزار می‌شود. مردم کالاش در این جشن پایان زمستان و شروع بهار را جشن می‌گیرند و با آواز خواندن و رقصیدن خدای خود را شکرگزاری می‌کنند.

در تابستان از ۲۰ تا ۲۲ ماه اوت (۳۰ مرداد تا اول شهریور)، مردم کالاش جشن اوچال را دارند. در این جشن آنها خدای ماهادوا را شکرگزاری می‌کنند، خدایی که از خانواده، محصولات، میوه‌ها و حیوان‌های آن‌ها محافظت می‌کند.

در پایان ماه سپتامبر و در فصل پاییز مردم کالاش جشن پوه را دارند که برگشت چوپانان و حیوانات به روستاها را جشن می‌گیرند.

آخرین جشن سال مردم کالاش جشن چویموس است که دو هفته در اوایل زمستان برگزار می‌شود.

معمولا مردم کالاش از چند روز قبل برای برگزاری جشن‌ها آماده می‌شوند و شب‌ها در مکان بازی جمع می‌شوند و می‌رقصند و با آواز خواندن خداهایشان را عبادت می‌کنند. به همین دلیل بهتر است چند روز قبل از برگزاری جشن‌ها به کالاش بروید تا هم از نزدیک ببینید چطور برای جشن‌ها آماده می‌شوند و هم با مردم کالاش و فرهنگشان آشنا شوید. اینگونه راحت‌تر می‌توانید در جشن‌ها شرکت کنید و بخشی از مردم باشید تا فقط تماشاچی.

در کالاش در کجا اقامت کنید

همانطور که پیشتر توضیح دادم، مردم کالاش در سه دره بومبورت، بیریر و رومبو زندگی می‌کنند. بیریر دره‌ای دورافتاده است که رسیدن به آن سخت‌تر از بقیه دره‌هاست و اقامتگاه زیادی در آنجا نیست.

اقامت در بومبورت

دره بومبورت یکی از معروف‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین دره در بین دره‌های کالاش است که بیشتر گردشگران داخلی پاکستان به این دره می‌آیند. در این بخش از کالاش هتل و مهمانسرا‌های بیشتری وجود دارد و اقامتگاه دولتی هم در این دره قرار گرفته است.

اگر به دنبال راحتی بیشتر هستید و زندگی با مردم محلی اولویت سفرتان نیست می‌توانید در این دره هتل یا مهمانسرا بگیرید. در این دره تعداد مردم کالاش بسیار کمتر از دره‌های دیگر است و تعداد مسلمانان بیشتر است.

کارهایی که باید در بومبورت انجام دهید

به شما توصیه می‌کنم حتما از بومبورت دیدن کنید، حتی اگر قصد اقامت در آن را ندارید. در این دره حتما به قبرستان کالاش‌ها بروید. من معمولا رفتن به قبرستان‌ها را در مطالبم توصیه نمی‌کنم، اما این قبرستان تقریبا خاص و منحصر بفرد است.

مردم کالاش پیش از این جنازه‌ها را دفن نمی‌کردند بلکه جنازه‌ را همراه با وسایل شخصی‌اش در تابوت‌های چوبی در این قبرستان رها می‌کردند، اما امروزه به دلیل جلوگیری از شیوع بیماری، آن‌ها جنازه‌ها را دفن می‌کنند. البته کالاش ها هنوز به همراه جنازه، تخت، متکی و وسایل شخصی فرد را با او دفن می‌کنند. آن‌ها معتقدند که اگر تخت و وسایل فرد را به خانه برگردانند، ارواح خبیثه به خانه می‌آید. اگر از این قبرستان دیدن کنید هنوز می‌توانید استخوان‌های انسان رها شده در تابوت‌های چوبی ببینید.

زمانی که ما در بومبورت بودیم، از مدرسه اجازه گرفتیم تا از داخل آن بازدید کنیم. در مدرسه دانش‌آموزان مسلمان و کالاش، پسر و دختر کنار هم می‌نشینند. دختران مسلمان مانتو و مقنعه دارند و دختران کالاش لباس کالاشی می‌پوشند. تحصیل در این منطقه پاکستان برای همه آسان نیست، تنها ۱۸ درصد زنان کالاش و ۲۵ درصد پسران کالاش به مدرسه می‌روند. در بین سه دره کالاش، تنها یک دبیرستان، دو راهنمایی و ۱۰ مدرسه ابتدایی وجود دارد.

در مقابل مدرسه، خانه‌ای وجود دارد که ورود مردان و گردشگران به آن ممنوع است و نمی‌توانید عکس یا فیلم بگیرید. به این خانه می‌گویند بشالی. زنان باردار را که نزدیک زایمان هستند و دخترانی که در دوران پریود هستند را به این خانه می‌فرستند، چرا که کالاش‌ها زنان را در این دوران ناپاک می‌دانند.

رومبور در دره کالاش

دره رومبور و روستای رومبور کوچکتر از بومبورت است و توسعه نیافته تر از بومبورت. رفتن به رومبور کمی سخت‌تر از رفتن به بومبورت است. جاده پر چاله بیشتری دارد و جاده ان خیلی از اوقات به دلیل باران یا برف سنگین و ریزش کوه بسته می‌شود.

زمانی که ما به رومبور رفتیم چندین نقطه جاده به دلیل باران هفته قبل و ریزش کوه بسته شده بود و ما مجبور شدیم مسیری را پیاده برویم. البته مشکل بزرگی نبود، چون مردم محلی به کمک ما آمدند و به ما در حمل چمدان‌هایمان کمک کردند.

در رومبور هتل وجود ندارد، اما چند مهمانسرا وجود دارد که مردم محلی خانه‌های خود را تبدیل به مهمانسرا تبدیل کرده‌اند. یکی از معروف ترین مهمانسراها، خانه اینجینیر خان (Engineer Khan) است. اینجینیر خان که اسمش به معنی مهندس است اجازه چادر زدن در حیاط خانه‌اش را هم می‌دهد.

اگر شما در خانه اینجینیر خان بمانید با خانواده‌اش غذای خانگی می‌خورید و شراب خانگی می‌نوشید و با گردشگران خارجی دیگر آشنا می‌شوید. در دره‌های کالاش تنها منطقه‌ای از پاکستان است که مشروبات الکی قانونی نوشیده می‌شود.

کارهایی که در رومبور باید انجام دهید

رومبور طبیعت زیبایی دارد و دوروبر آن را کوه‌های بلند و زیبا محاصره کرده‌اند و رودخانه‌ای بسیار زیبا از وسط این دره می‌گذرد. زمانی که در رومبور هستید حتما با محلی‌ها به طبیعت‌گردی و پیاده‌روی بروید و از زیبایی مناطق بکر پاکستان لذت ببرید.

زمانی که در رومبور هستید به دیدن احمد والی که هنرمندی معلول است بروید. او که از کودکی به فلج اطفال مبتلا شده بود، نگذاشت تا بیماری‌اش زندگی‌اش را متوقف کند. او چوب می‌تراشد و با دست مسجمه‌های چوبی می‌سازد که آخرین سفارش را از سفیر برزیل در اسلام‌آباد گرفته بود. احمد والی خیلی خوش‌برخورد و مهمان‌نواز است.

چطور گردشگر مسئول باشیم و به مردم کالاش احترام بگذاریم

بدون پرسیدن از مردم کالاش عکس نگیرید. این موضوع خیلی جدی است و متاسفانه بسیاری از گردشگران (به ویژه گردشگران داخلی پاکستان) بدون توجه به خواسته مردم کالاش به ویژه زنان لنز خود را در برابر آن‌ها قرار می‌دهند و بدون اجازه آن‌ها، از چهره‌های زیبای آن‌ها عکس می‌گیرند.

مردم کالاش بسیار مهربان، محترم و مهمان‌نواز هستند و در مقابل آن‌ها انتظار دارند که گردشگران هم به آن‌ها احترام بگذارند. زمانی که با دختران کالاش صحبت می‌کردیم متوجه شدم چقدر اجازه نگرفتن و عکاسی کردن از آن‌ها، باعث آزار آن‌ها شده است.

زباله‌های خود را با خود به اسلام‌آباد برگردانید. متاسفانه سیستم بازیافت یا حتی دفع زباله صحیح در دره‌های کالاش وجود ندارد. مردم کالاش مجبور هستند زباله‌های خود را با ماشین به شهر چیترال بفرستند و خیلی از مواقع این کار انجام نمی‌شود. به همین دلیل شما می‌توانید زباله‌های خود را در کیسه‌ای جمع کنید و با خود به اسلام‌آباد یا حتی خانه خود جایی که بازیافت انجام می‌شود برگردانید.

در هتل و مهمانسراهایی بمانید که توسط کالاش‌ها اداره می‌شود. مردم کالاش از حداقل امکانات برخوردارند و نیاز به حمایت گردشگران دارند. شما می‌توانید در اقامت در مهمانسراهایی که توسط مردم محلی اداره می‌شوند به اقتصاد محلی کالاش کمک کنید.

و در آخر، مردم کالاش به فرهنگ و سنت خود می‌بالند و افتخار می‌کنند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا این فرهنگ را زنده‌نگه‌دارند، اما آنها همچنان دوست دارند زندگی بهتر و امکانات بهتر و تحصیلات بهتری هم داشته باشند تا بتوانند به زندگی جامعه خود ادامه دهند.